Ortadoğu'da dengeler değişti

İdam krizi sonrası Ortadoğu'da yeni dengeler

Şii lider Nimr'in idamı sonrası yaşanan krizde bazı ülkeler Suudları izleyerek İran'la diplomasiyi kesti. Ortadoğu'da yeni dengeler oluştu.

Suudi Arabistan ve İran arasında, Şii lider Nimr el-Nimr'in geçen cumartesi günü idam edilmesinin ardından başlayan kriz, tüm dünyada yankı bulurken Ortadoğu'da mezhep gerilimi konusunda endişe yarattı. Bazı ülkeler Suudları izleyerek İran'la diplomatik ilişkilerini kesti ya da seviyesini düşürdü.
Krizin ardından Ortadoğu'da yeni dengeler oluştu.

ANA AKTÖRLER

SUUDİ ARABİSTAN

İran'da Nimr'in idamına tepki gösteren protestocuların elçiliğini ve konsolosluğunu basmasının ardından Riyad, İran ile tüm diplomatik ilişkilerini kesti. Ardından uçuşları iptal etme ve Suudi Arabistan vatandaşlarının İran'a gitmesini yasaklama kararı alındı

İRAN

Diplomatik misyonlara saldırının ardından İranlı yetkililer, olayı kınadı, 40 gösterici gözaltına alındı. Ancak önceki gün İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, söylemini sertleştirerek "Suudi Arabistan'ın işlediği cinayeti saklayamayacağını" söyledi. Dışişleri Bakanı Cevad Zarif de dün, Batılı güçlerle varılan nükleer anlaşmaya atıfta bulunarak Suudi Arabistan'ın son iki buçuk yıldır İran'ın diplomasisine karşı çıktığını ve gerilim yaratmaya çalıştığını söyledi.

RİYAD'IN YANINDAKİLER

BAHREYN

Şii nüfusun çoğunlukta, ancak Sünni bir monarşinin başta olduğu Bahreyn, Suudi Arabistan'ın ardından Tahran'la ilişkileri kesen ilk ülke oldu. Bahreyn dün, ülkede "İran destekli bir terör hücresinin" ortaya çıkarıldığını duyurdu. Ada krallığında halkın sık sık gösteri düzenlemesi yönetimi endişelendiriyor. ABD'nin beşinci filosu ülkede bulunuyor.

SUDAN

Afrika ülkesi, İran'la diplomatik ilişkilerini kesti. Bir zamanlar İran'a yakın olan Sudan, petrol zengini Güney Sudan'ın 2011'de ayrılmasının ardından Suudi Arabistan'a bağımlı oldu.

BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ (BAE)

Yedi emirlikten oluşan petrol zengini ülke, Tahran elçisini geri çağırdı. İlişkileri tamamen kesmemesinin nedeni, İran'la olan ticari bağları.

KUVEYT

Kuveyt, Tahran elçisini geri çağırdı, ancak ilişkilerin nasıl etkileneceği henüz net değil. Petrol zengini ülkede Şii ve Sünniler barış içinde yaşıyor.

ÜRDÜN

Sünni çoğunluktaki nüfusa sahip Ürdün, Suudi Arabistan'ın yakın müttefiki ve Körfez'in mali yardımlarından faydalanıyor.

TAHRAN'IN MÜTTEFİKLERİ

LÜBNAN HİZBULLAHI

İsrail'in Lübnan'ı işgal etmesinin ardından, Hizbullah 1982'de İran'ın yardımı ile kuruldu. Hizbullah, bölgedeki İran destekli ana gruplardan biri.

BEŞAR ESAD

İran, 1980'lerden bu yana Suriye'deki Esad rejiminin en büyük destekçisi. Suudi Arabistan ise Esad'ı devirmeye çalışıyor.

IRAKLI Şİİ LİDERLER

Irak'ta Şiiler günlerdir sokaklara dökülerek Riyad'ı protesto ediyor, dini liderlerden de sert açıklamalar geldi.

ARABULUCULAR

UMMAN

Sultanlık, İran'la tarihi bağlara sahip. Ülke, İran ve ABD arasındaki, nükleer anlaşma ile sonuçlanan gizli görüşmelerde aracı rolü üstlendi. Umman, Suudi Arabistan'ın misyonlarına yapılan saldırı karşısında 'üzüntü duyduklarını' bildirmekle yetindi.

IRAK

Tahran'a dün ziyarette bulunan Irak Dışişleri Bakanı İbrahim el-Caferi, iki ülke arasında arabulucu olmayı teklif ederken, "Hem İran hem de Arap kardeşlerimizle sağlam ilişkilerimiz var, bu yüzden sessiz kalamayız" dedi. Riyad'dan bu teklife yanıt gelmedi.

DİĞER BÖLGESEL GÜÇLER

İSRAİL

İsrail; nükleer programı, uzun menzilli füzeleri ve İsrail karşıtı silahlı gruplara olan desteği nedeniyle İran'ı en büyük tehdit olarak görüyor. İsrail'in S. Arabistan'la doğrudan teması olmasa da, iki ülke İran'ın artan etkisi konusundaki endişeleri nedeniyle yakınlaştı.

FİLİSTİN

Filistin yönetimi, Nimr'in idamını "Riyad'ın terörle mücadele çabalarının parçası" diye niteledi. S. Arabistan, yılda 200 milyon dolar sağladığı Filistin yönetiminin en büyük mali destekçisi. İktidardaki Fetih'in İran'la ilişikileri ise, Tahran'ın Hamas'ı desteklemesi nedeniyle gergin.

YEMEN

Arap dünyasının en yoksul ülkesi, iç savaş nedeniyle parçalanmış durumda. İran destekli Şii Husiler ve Suudi Arabistan destekli hükümet arasında yaşanan çatışmalar, Riyad'ın operasyon başlatmasıyla farklı bir boyuta taşındı.

TEENNİ ÇAĞRISI YAPANLAR

Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği, İngiltere, Fransa, Türkiye, Almanya, Rusya.

GEÇMİŞTE NELER OLMUŞTU?

Geçmiş dönemlere bakıldığında İngilizlerin uydurduğu bir kelime olan 'Ortadoğu'da sürekli Müslümanların biribirleriyle çekişmesine sahne olmuştur.Osmanlı Devleti'nin yıkılmasıyla beraber çizilen suni sınırlara bir türlü huzur gelmemiş ve bu bölge sürekli savaş halinde bırakılmıştır.

İran - Irak savaşı, Arap devletleri arasında yaşanan çekişmeler İran'ın mezhepsel politikalarda ısrarı üst aklın tam da istediği bir tezgahtı ve özellikle İran'ın bölgesel güç olma isteği bu bölgeyi sürekli karışık bir halde bırakmıştır.