Gül'den iki kanuna onay

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, yabancıların Türkiye'ye girişleri, kalışları ve çıkışları ve sağlanacak korumanın kapsamına, uygulanmasına ilişkin esasları AB ile uyumlu hale getiren Kanun'u onayladı.

Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ile vatansızlara Türkiye'de yasal ikamet edebilme hakkı sağlayan "vatansız kişi kimlik belgesi" düzenlenecek.

Kanun kapsamındaki hiç kimse, işkenceye, insanlık dışı, onur kırıcı ceza, muameleye tabi tutulacağı veya ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti, siyasi fikirleri dolayısıyla hayatının, hürriyetinin tehdit altında bulunacağı bir yere gönderilemeyecek.

Ülkeye girişlerde kapsamlı kontrole tabi tutulması gerekli görülenler, en fazla 4 saat bekletilebilecek. Yabancı, bu süre içerisinde ülkesine dönebileceği gibi 4 saatlik süreyle sınırlı kalmaksızın ülkeye kabulle ilgili işlemlerin sonuçlanmasını da bekleyebilecek.

Pasaportu, pasaport yerine geçen belgesi, vizesi, ikamet veya çalışma izni olmayanlar, bu belgeleri veya izinleri hileli yollarla edindiği veya sahte olduğu anlaşılanlar, vize, vize muafiyeti, ikamet izin süresinin bitiminden itibaren en az 60 gün süreli pasaport, pasaport yerine geçen belgesi olmayanlar, Türkiye'ye giremeyecek.

Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, Türkiye dışında olup da kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından Türkiye'ye girmesinde sakınca görülen yabancıların Türkiye'ye girişini yasaklayabilecek. Türkiye'ye giriş yasağının süresi en fazla 5 yıl olacak ancak, kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından ciddi tehdit bulunması halinde, bu süre en fazla 10 yıl daha artırılabilecek.
Kamu düzeni veya kamu güvenliği nedeniyle bazı yabancıların ülkeye kabulü, Genel Müdürlük tarafından ön izin şartına bağlanabilecek.

-Vize zorunluluğu-

Türkiye'de 90 güne kadar kalacak yabancılar, vatandaşı oldukları veya yasal bulundukları ülkedeki konsolosluklardan geliş amaçlarını da belirten vize alarak gelebilecekler.
Vizenin veya vize muafiyetinin Türkiye'de sağladığı kalış süresi, her 180 günde 90 günü geçemeyecek.
Ülke menfaatleri göz önünde bulundurularak vize verilmesinde yarar görülen yabancılara, istisnai Türkiye Cumhuriyeti büyükelçiliklerince resen vize verilebilecek.

Deniz limanlarına gelip, 72 saati geçmemek kaydıyla liman şehrini veya civar illeri turizm amaçlı gezecek kişilerden, mücbir nedenlerle Türk hava ve deniz limanlarını kullanmak zorunda kalan taşıtlardaki yabancılardan liman şehrine çıkacak kişilerden vize aranmayabilecek.
Vize almadan sınır kapılarına gelen yabancılara, süresi içinde Türkiye'den ayrılacaklarını belgelemeleri halinde, sınır kapılarında istisnai olarak vize verilebilecek. Türkiye'den transit geçecek yabancılara, havalimanı transit vizesi şartı getirilebilecek.

-Bakan onayıyla vize-

Kanunda, vize verilemeyecek yabancılar şöyle sıralanıyor:
"Talep ettikleri vize süresinden en az 60 gün daha uzun süreli pasaport veya pasaport yerine geçen belgesi olmayanlar, Türkiye'ye girişleri yasaklı olanlar, kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından sakıncalı görülenler, kamu sağlığına tehdit olarak nitelendirilen hastalıklardan birini taşıyanlar, Türkiye'nin taraf olduğu anlaşmalar uyarınca suçluların geri verilmesine esas olan suç veya suçlardan sanık olanlar veya hükümlü bulunanlar, kalacağı süreyi kapsayan geçerli sağlık sigortası bulunmayanlar, Türkiye'ye giriş, Türkiye'den geçiş veya Türkiye'de kalış amacını haklı nedenlere dayandıramayanlar, kalacağı sürede, yeterli ve düzenli maddi imkana sahip olmayanlar, takip ve tahsil edilmesi gereken alacakları ödemeyi kabul etmeyenler, takip edilen borç ve cezalarını ödemeyi kabul etmeyenler."
Bu sayılanlar kapsamında olmasına rağmen vize verilmesinde yarar görülenler, içişleri bakanının onayıyla vize alabilecek.

-İkamet izinleri-

Türkiye'de, vizenin veya vize muafiyetinin tanıdığı süreden ya da 90 günden fazla kalacak yabancıların ikamet izni almaları zorunlu olacak. İkamet izni, 6 ay içinde kullanılmaya başlanmadığında geçerliliğini kaybedecek.

Yasa, çalışma izni, kısa dönem ikamet izni, aile ikamet izni, öğrenci ikamet izni, uzun dönem ikamet izni, insani ikamet izni, insan ticareti mağduru ikamet izni ve iptal şartlarını düzenliyor.

Aile ikamet izni verilmeden veya uzatılmadan önce makul şüphe varsa evliliğin sırf ikamet izni alabilme amacıyla yapılıp yapılmadığı araştırılacak. Evliliğin bu amaçla yapıldığı tespit edilirse aile ikamet izni verilmeyecek, verilmişse iptal edilecek. Aile ikamet izni verildikten sonra da evliliğin anlaşmalı olup olmadığı konusunda valiliklerce denetim yapılabilecek.

Türkiye'de kesintisiz en az 8 yıl ikamet izniyle kalan veya Göç Politikaları Kurulu'nun belirlediği şartlara uyan yabancılar, süresiz ikamet izni alabilecek.

Diğer ikamet izinlerinin verilmesindeki şartlar aranmadan, bakanlığın onayı alınmak ve en fazla birer yıllık sürelerle olmak kaydıyla valiliklerce insani ikamet izni verilebilecek.

İnsan ticareti mağduru olduğu veya olabileceği yönünde kuvvetli şüphe duyulan yabancılara, yaşadıklarının etkisinden kurtulabilmeleri ve yetkililerle işbirliği yapıp yapmayacaklarına karar verebilmeleri amacıyla 30 gün süreli ikamet izni verilebilecek. Çalışma izni muafiyet teyit belgesi, ikamet izni sayılacak.

-Vatansızlara kimlik belgesi-

Vatansız kişilere, Türkiye'de yasal olarak ikamet edebilme hakkı sağlayan vatansız kişi kimlik belgesi düzenlenecek. Bu belge, ikamet izni yerine geçecek, 2 yılda bir valiliklerce yenilenecek.

Yabancılar, sınır dışı etme kararıyla menşe ülkesine veya transit gideceği ülkeye ya da üçüncü bir ülkeye sınır dışı edilebilecek. Sınır dışı etme kararına karşı, kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde idare mahkemesine başvurulabilecek. Başvurular 15 gün içinde sonuçlandırılacak. Mahkemenin bu konuda verdiği karar kesin olacak.

Sınır dışı etme kararı şu hallerde alınacak:
"Terör örgütü yöneticisi, üyesi, destekleyicisi veya çıkar amaçlı suç örgütü yöneticisi, üyesi veya destekleyicisi olanlar, Türkiye'ye giriş, vize ve ikamet izinleri için yapılan işlemlerde gerçek dışı bilgi ve sahte belge kullananlar, Türkiye'de bulunduğu süre zarfında geçimini meşru olmayan yollardan sağlayanlar, kamu düzeni veya kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar, vize veya vize muafiyeti süresini 10 günden fazla aşanlar veya vizesi iptal edilenler, ikamet izinleri iptal edilenler, ikamet izni bulunup da süresinin sona ermesinden itibaren kabul edilebilir gerekçesi olmadan ikamet izni süresini 10 günden fazla ihlal edenler, çalışma izni olmadan çalıştığı tespit edilenler, Türkiye'ye yasal giriş veya Türkiye'den yasal çıkış hükümlerini ihlal edenler, hakkında Türkiye'ye giriş yasağı bulunmasına rağmen Türkiye'ye geldiği tespit edilenler, ikamet izni uzatma başvurulan reddedilenlerden, 10 gün içinde Türkiye'den çıkış yapmayanlar."

Sınır dışı etme kararı alınamayacak yabancılar ise şöyle olacak:
''Sınır dışı edileceği ülkede ölüm cezasına, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacağı konusunda ciddi emare bulunanlar, ciddi sağlık sorunları, yaş ve hamilelik durumu nedeniyle seyahat etmesi riskli görülenler, hayati tehlike arz eden hastalıklan için tedavisi devam etmekteyken sınır dışı edileceği ülkede tedavi imkanı bulunmayanlar, mağdur destek sürecinden yararlanmakta olan insan ticareti mağdurları, tedavileri tamamlanıncaya kadar, psikolojik, fiziksel veya cinsel şiddet mağdurları, idari gözetime alınan yabancılar, geri gönderme merkezlerinde tutulacak.''

Gül'ün onayladığı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ile İçişleri Bakanlığına bağlı, göç alanına ilişkin politika ve stratejileri uygulamak üzere Göç İdaresi Genel Müdürlüğü kurulacak.

Kanuna göre, uluslararası koruma başvurularında işkence, cinsel saldırı ya da diğer ciddi psikolojik, bedensel ya da cinsel şiddete maruz kalan kişilere, yeterli tedavi imkanı sağlanacak.

Uluslararası koruma talebinde bulunan başvuru sahipleri, sadece uluslararası koruma başvurusunda bulunmalarından dolayı idari gözetim altına alınamayacak.

Başvuru sahipleri, kimlik veya vatandaşlık bilgilerinin doğruluğuyla ilgili ciddi şüphe varsa sınır kapılarında usulüne aykırı olarak ülkeye girmekten alıkonulması, kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından ciddi tehlike oluşturması halinde idari gözetim altına alınabilecek. Başvuru sahibinin, idari gözetim süresi 30 günü geçmeyecek.
Uluslararası koruma başvuruları valiliklerce kaydedilecek. Kayıt sırasında, başvuru sahibinden ülkesini terk ettikten sonra başından geçen ve başvuru yapmasına neden olan olaylar, Türkiye'ye giriş şekline ilişkin bilgi ve belgeleri alınacak.

Kişilerin hayatının veya hürriyetinin, ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceleri nedeniyle tehdit altında olmaması, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye tabi tutulacağı ülkelere geri gönderilmemesi, mülteci statüsü talep etme ve mülteci olarak nitelendirilmesi durumunda koruma elde etme imkanının bulunması, ''güvenli üçüncü ülke'' olarak kabul edilecek.
Başvuru sahibiyle etkin ve adil karar verebilmek amacıyla kayıt tarihinden itibaren 30 gün içinde bireysel mülakat yapılacak.
Mülakatı tamamlanan başvuru sahibine ve varsa birlikte geldiği aile üyelerine, uluslararası koruma talebinde bulunduğunu belirten ve yabancı kimlik numarasını içeren 6 ay süreli "uluslararası koruma başvuru sahibi kimlik belgesi" düzenlenecek.

Başvuru, kayıt tarihinden itibaren en geç 6 ay içinde sonuçlandırılacak. Başvuru sahibine, zulüm veya ciddi zarar görme tehdidine karşı vatandaşı olduğu ülke koruma sağlayabiliyorsa, başvuru sahibinin uluslararası korumaya muhtaç olmadığına karar verilebilecek.
Mülteci statüsü verilenlere, yabancı kimlik numarasını içeren üçer yıl süreli kimlik belgesi düzenlenecek.

Uluslararası koruma statüsü sahibi kişinin, vatandaşı olduğu ülkenin korumasından kendi isteğiyle tekrar yararlanması, kaybettiği vatandaşlığını kendi isteğiyle tekrar kazanması, terk ettiği veya zulüm korkusuyla dışında bulunduğu ülkeye kendi isteğiyle dönmesi halinde uluslararası koruma statüsü sona erecek.

Başvuru sahibi veya uluslararası koruma statüsü sahibi kişi ve aile üyeleri, ilköğretim ve ortaöğretim hizmetlerinden, sosyal yardımlardan yararlanabilecek. Herhangi bir sağlık güvencesi ve ödeme gücü olmayan başvuru sahibi veya uluslararası koruma statüsü sahibi kişi, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'na tabi olacak.
Başvuru sahibi veya şartlı mülteci, uluslararası koruma başvurusu tarihinden 6 ay sonra çalışma izni almak için başvurabilecek, mülteci veya ikincil koruma statüsü sahibi, statü almasından itibaren bağımlı veya bağımsız olarak çalışabilecek. Türkiye'de 3 yıl ikamet eden, Türk vatandaşıyla evli olan ya da Türk vatandaşı çocuğu olan mülteci ve ikincil koruma statüsü sahipleri için iş piyasasına erişimde sınırlama uygulanmayacak.

-Ülkesine geri dönemeyene geçici koruma-

Ülkesinden ayrılmaya zorlanan, ayrıldığı ülkeye geri dönemeyen, acil ve geçici koruma bulmak amacıyla kitlesel olarak Türkiye sınırlarına gelen veya sınırları geçen yabancılara, geçici koruma sağlanabilecek.
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği, Uluslararası Göç Örgütü ve diğer uluslararası kuruluşlar ve sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği yapılabilecek. Yabancılar, ülkenin siyasi yapısı, dili, hukuki sistemi, kültürü ve tarihi ile hak ve yükümlülüklerinin temel düzeyde anlatıldığı kurslara katılabilecekler.
Türkiye'ye yasa dışı giren veya Türkiye'yi yasa dışı terk eden, buna teşebbüs eden yabancılar hakkında 2 bin, yasaklanmasına rağmen Türkiye'ye girenler, kendilerine tanınan süre içinde ülkeden ayrılmayanlar ve işlemler sırasında kaçanlar hakkında biner lira ceza uygulanacak. Suçların 1 yıl içinde tekrarı halinde, para cezaları yarı oranında artırılacak.

-Göç İdaresi Genel Müdürlüğü kurulacak-

Göç alanına ilişkin politika ve stratejileri uygulamak, bu konularla ilgili kurum, kuruluşlar arasında koordinasyonu sağlamak, yabancıların Türkiye'ye giriş, kalış, çıkış ve sınır dışı edilmeleri, uluslararası koruma, geçici koruma ve insan ticareti mağdurlarının korunmasıyla ilgili iş ve işlemleri yürütmek üzere Göç İdaresi Genel Müdürlüğü kurulacak.
İçişleri Bakanlığı'na bağlı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, insan ticareti mağdurlarının korunmasına ilişkin işlemleri yürütecek, Türkiye'deki vatansız kişileri tespit edecek, düzensiz göçle mücadelede kurumlar arasında koordinasyonu sağlayacak.
İçişleri Bakanı'nın başkanlığında, 10 bakanlığın müsteşarı, Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanı ve Göç İdaresi Genel Müdürü'nün katılımıyla Göç Politikaları Kurulu oluşturulacak.
Kurul, Türkiye'nin göç politika ve stratejilerini, kitlesel akın durumunda uygulanacak tedbirleri, Türkiye'ye kabul edilecek yabancılar ile bu yabancıların ülkeye giriş ve ülkede kalışlarıyla ilgili usul ve esasları belirleyecek.
Göç İdaresi Genel Müdürlüğü merkez, taşra ve yurtdışı teşkilatına toplam 3 bin 5 kadro ihdas edilecek.
Yabancılar, ilk çalışma izni başvurularını bulundukları ülkelerdeki Türkiye Cumhuriyeti konsolosluklarına yapacak.
Yasanın Göç İdaresi Genel Müdürlüğü'nün kurulmasına ilişkin hüküm, yasanın yayımı tarihinde, diğer hükümler ise yayımı tarihinden 1 yıl sonra yürürlüğe girecek.