Obama nın İsrail Ziyareti ve Suriye Planı
Obama’nın İsrail ziyaretinde kırmızı dosyalardan çıkacak konuşulacaklar listesi, bir tek konu hariç “taktik” maddeler olacak.
Herkes bu ziyaret üzerine bir şeyler yazıyor ama anlaşılan o ki, ne İran konusu ne de İsrail-Filistin meselesi bu ziyaretin ağırlıklı odağını oluşturmayacak! Evet İran konusunda çok şey söylenecek ama çoğu kamuoyunun tansiyonu için, yani taktik gereği olacak.
Aynı durum İsrail-Filistin meselesinde de geçerli olacak ve Beyaz Saray’ın Tel Aviv’e giderken bir plan, formül sunmayacak, önermeyecek olması bölgede reaksiyon toplamaya başlamış gibi görünüyor.
İran konusunda ABD iç dinamikleri önemli; Cumhuriyetçiler’in hakim olduğu Temsilciler Meclisi’nde bütçe yasaları/uygulamaları yüzünden Beyaz Saray hayli hırpalandı.
Yetmezmiş gibi, 2014 yılında yapılacak ara seçimler de Obama yönetiminin-eski gücünü yitirmiş de olsa-İsrail/Yahudi lobisiyle uğraşmak istemediğini, tersine, kazanmak istediğini gösteriyor.
Obama görevinin ilk dört yılında İsrail’i ziyaret etmeyerek zaten bir ton tepki çekmiş, ilk gezileri Türkiye ve Mısır’a gerçekleştirmiş, Filistin için İsrail’e baskı yapmıştı.
Bunun sonucu İsrail’in yerleşim birimleri inşaatlarına hız vermesi, barış planını masadan çekmesi ve ABD seçimlerinde Netanyahu’nun “bizzat” Obama’ya karşı çıkmasıyla sonuçlanmıştı.
Yani bu ziyarette İsrail-Filistin barış süreci çok büyütülmeyecek. (Obama’nın Filistin devletinin inşası için gerekenler konusunda bir-iki şey söylemesi mümkün.) İran konusu konuşulacak ve sert resmi açıklamalar yapılacak ama ABD’nin diplomasi tercihi nedeniyle karşılığı olmayacak.
Ama Suriye konusu çok önemli ve sonuca etki edecek biçimde 3 günlük gezi programının kapalı kapılarının ardında konuşulacak.
Ancak oraya geçmeden önce ziyaretçi kadar ev sahibine bakmak gerekiyor. Yeni İsrail kabinesi Obama ziyaretine zar-zor yetişti. Hatta ayın 16’sına kadar yetişmese ziyaretin iptal olma durumu da vardı.
Yeni hükümet büyük bir koalisyondan oluşuyor ama asıl önemlisi bakanlıkların dağılımı. Birçok yorumcuya göre yeni kabinenin yapısı daha ılımlı-barışçı bir koltuk dağılımını işaret etmiyor. Hatta daha sert bir kabine mimarisi var.
Örneğin Savunma Bakanlığı’na yasadışı yerleşimleri savunmasıyla tanınan eski genelkurmay başkanı Moşe Yaalon getirildi. Filistin meselesi ile ilgilenecek bakanlığa (Adalet) Tzipi Livni getirildi ve bu herkes tarafından önemsendi ama şimdi bir parmak bal, göz boyama olarak değerlendirildiği gibi, Livni’nin partisinin İsrail meclisindeki küçük varlığı da önemi daraltıyor!
Bu arada Başkan İsrail Meclisi’nde konuşmayacak. Bu gezinin analizini yapanlar ileri günlerde bunun İsrail’e verilmiş bir mesaj olarak değerlendirebilirler ama öyle değil.. Obama ilk Başkan seçildiğinde Kahire’de nasıl Müslümanlara seslendiyse burada da Yahudilere seslenecek.
Yukarıda Netanyahu’nun ABD seçim sürecinde takındığı tavrı anımsatmıştık. Ama şimdi İsrail seçimlerinden hemen sonra Obama’nın İsrail ziyareti Netanyahu hükümetinin meşruiyetini tanıyor! Bu yorum, siyasi dengenin Beyaz Saray’da nasıl tutulduğunun anlaşılması için önemli!
Ziyaret sırasında “şekli” mesajlar da verilecek; Obama’nın Kudüs’te devlet mezarlığına yapacağı bir ziyaret olacak. Obama, bu mezarlıkta yatan Siyonizm’in ve İsrail’in kurucusu Theodor Herzl’in mezarına çelenk koyacak. Siyonizm’i tanıdığı mesajını verecek!
Ve asıl konu!.
Suriye konusu kapalı görüşmelerin ana eksenini oluşturacak dedik. Bölgedeki hava, Kerry’nin Türkiye ziyareti Suriye konusunun çözümü noktasında Türkiye’yi belli bir çizgiyi “anlattığı”. Obama’nın İsrail ziyareti de İsrail’i, Suriye’nin hal yoluna girmesi konusunda son nokta açısından bir çizgiye getirecek.
Yani bu görüşmenin Türkiye açısından asıl belkemiği burası. Bunun sonuçları kısa vadede hemen görülecek ve Başbakan Erdoğan’ın henüz tarihi kesinleşmemiş ABD ziyaretinin zamanlaması ile işte bu kısa vade ile çakışacak.
Bu pazarlıklar, Suriye’ni Esad sonrası vekâleten kontrolü ve yeni iktidar ile ilgili olacak.